Tiki taka là gì? Lối đá tiki taka là gì?

Tiki taka là gì?

Giải thích thuật ngữ

Tiki taka là phiên âm của cụm từ Tiqui-Taca trong tiếng Tây Ban Nha là một thuật ngữ trong bóng đá. Về mặt khái niệm, Tiqui tức là chuyền, Taca tức là chạy.

Đây là một loại chiến thuật bóng đá ưu tiên việc kiểm soát bóng trên sân, vừa di chuyển vừa chuyền bóng. Lối đá này yêu cầu các cầu thủ di chuyển với cự ly trung bình và ngắn, vừa chạy vừa chuyền bóng và di chuyển ngay cả khi không bóng. Hai yếu tố này kết hợp để kiểm soát bóng trên sân không cho phép đối phương chạm bóng nhằm kiểm soát thế trận.

Tiki taka là trường phái bóng đá nổi tiếng của CLB Barcelona nói riêng và đội tuyển quốc gia Tây Ban Nha nói chung.

Người đầu tiên đưa ra khái niệm “Tiqui-taca” được cho là nhà báo Andres Montes, một nhà báo thể thao, bình luận viên nổi tiếng nhất tại Tây Ban Nha. Người ta cho rằng Montes dựa vào tiếng kim đồng hồ tích tắc và liên tưởng những pha bật bóng qua lại nhịp nhàng liên tục của các cầu thủ nên sáng tạo ra thuật ngữ này. Ông đã qua đời trong năm 2009.

Lịch sử hình thành triết lý bóng đá tiki taka

Lịch sử bóng đá ghi nhận “cha đẻ” của triết lý bóng đá tiki taka là cố HLV Luis Aragones. Aragones bắt đầu chơi bóng trong màu áo Getafe và từng chơi trong đội trẻ của Real Madrid. Năm 1964 ông gia nhập đội bóng Atletico Madrid và trở thành chân sút số một trong lịch sử của đội bóng này.

Sự nghiệp huấn luyện của Aragones bắt đầu năm 1974. Ông chỉ gắn bó với chiếc ghế nóng của Barcelona một mùa giải là năm 1987-1988. Đỉnh cao sự nghiệp của ông là giai đoạn 2004-2008 với chức vô địch Euro 2008.

Thời gian đầu mới nhậm chức HLV trưởng tuyển Tây Ban Nha, nhiều người hoài nghi về tài cầm quân của Aragones. Người ta lo sợ ông sẽ biến đội bóng xứ bò tót thành những cầu thủ “trâu bò” chứ không phải chơi thứ bóng đá đẹp. Bởi lẽ các đội bóng từng qua tay Aragones đều thành công dựa vào lối chơi sức mạnh, lăn xả.

Khoảng thời gian cầm quân ở đội tuyển Tây Ban Nha đầu những năm 2004, Aragones đã cho ra đời tiki-taka. Quá trình tiki taka hóa được diễn ra mạnh mẽ sau khi bị loại ở World Cup 2006. Đỉnh cao thành công của trường phái tiki taka chính là chức vô địch Euro 2008 của Tây Ban Nha.

Nhiều người cho rằng tiki taka những năm 1988 là biến thể của triết lý bóng đá tổng lực mà người khai sinh là Johan Cruyff.

Huyền thoại bóng đá người Hà Lan bắt đầu chuyển sang công tác huấn luyện tại Barcelona từ năm 1988. Tại đây ông đã tổng hòa triết lý bóng đá tổng lực cùng thứ bóng đá của người Tây Ban Nha tiki taka tạo nên một gã khổng lồ xứ Catalan hoàn toàn khác.

Trường phái tiki taka sau này tiếp tục được HLV Pep Guardiola phát triển tạo nên thời thời đại hoàng kim ở Barcelona những năm 2008-2012.

Chiến thuật lối đá tiki taka

Đội hình tiki taka của Barca

CLB Barcelona được coi là hiện thân xuất sắc nhất của chiến thuật tiki taka. Từ đời người sáng lập. sơ đồ chiến thuật lý tưởng cho Tiki taka là 4-3-3, tùy trường hợp có thể biến thể là 4-1-2-3 hay 3-4-3. Lối đá đòi hỏi tấn công nhóm cực nhanh cực sắc nhưng vẫn phải phòng ngự hay.

Các cầu thủ trong chiến thuật tiki taka chắc chắn phải có kỹ thuật cá nhân thượng thừa. Các cầu thủ chuyền bóng và chạy nhịp nhàng, nhanh gọn và dứt khoát. Bóng được chuyền sệt và ngắn, không sử dụng lối chuyền bóng dài.

Lối đá này tiêu hao thể lực của cả cầu thủ và đối phương. Sự cơ động và linh hoạt trong phạm vi ngắn khiến cầu thủ mất sức nhanh. Trong khi đó cầu thủ đeo bám cũng dễ bị nản chí và xuống sức.

Đội hình tiki taka của Barca tiêu biểu cho triết lý bóng đá đặc trưng này gồm: Lionel Messi, Xavi, Andrés Iniesta, Sergio Busquets, Gerard Piqué, David Villa, Pedro Rodríguez Ledesma, Adriano Correia, Daniel Alves, Javier Mascherano và thủ môn José Manuel Pinto.

Với những con người này, Pep Guardiola đã biến Barcelona thành đội quân bất khả chiến bại, chơi thứ bóng đá hoa mỹ tới say đắm lòng người, tạo nên triều đại hoàng kim trong lịch sử đội bóng xứ Catalan.

Những yếu tố giúp Barcelona thành công với tiki taka

Nói về sự thành công của một đội bóng, bao giờ người ta cũng cố gắng tìm ra nguyên nhân của thành công đó. Bởi lẽ không có thành công nào từ trên trời rơi xuống.

Bóng đá thế giới lý giải có nhiều yếu tố giúp Barcelona gặt hái thành công rực rỡ với thứ bóng đá đặc trưng tiki taka.

Trước hết, mọi thành công bao giờ cũng được tạo nên từ những con người tài giỏi. Nếu Real Madrid có một chân sút siêu hạng như Cristiano thì Barcelona cũng có nhiều tài năng khác. Đó là tài năng bóng đá thiên bẩm cùng cái chân trái rất quái của Lionel Messi, cặp tiền vệ trung tâm Xavi – Iniesta sở hữu những đường chuyền tinh tế đẳng cấp, và rất nhiều cá nhân khác trong tập thể này để có kỹ năng xử lý bóng thượng thừa. Tất cả phối hợp với nhau chơi một thứ bóng đá hiện đại, đẹp như tranh vẽ trên sân cỏ.

Đằng sau họ là bộ óc tài ba của nhiều HLV mà người có công lớn nhất chính là Pep Guardiola. Một huấn luyện viên biết tận dụng tối đa tài năng của các cầu thủ, sắp xếp họ vào những vị trí thích hợp để tỏa sáng.

Bất kỳ một chiến thuật nào cũng có điểm nhấn đặc biệt và điểm đặc biệt trong chiến thuật tiki taka là những cú chọc khe, bấm bóng. Những đường chọc khe xuất sắc như dọn cỗ cho đồng đội chắc chắn đến từ đôi chân của cặp “kiến trúc sư” tài hoa Xavi và Iniesta.

Nhiều người cho rằng điểm yếu của lối chơi tiki taka là sự di chuyển quá nhiều khiến cầu thủ xuống sức. Điều này chỉ đúng một nửa, thực tế các cầu thủ Barcelona di chuyển nhiều khi có bóng và khi không bóng lại càng chạy nhiều hơn. Khi có bóng các cầu thủ có thể di chuyển và chuyền bóng qua lại, có nhiều lúc cú chuyền bóng không hướng tới ai không nhằm điều gì ngoài gây ức chế cho đối phương. Khi không bóng họ vẫn di chuyển đánh lừa cầu thủ đối phương đến khi tiến sát vòng cấm thì tăng tốc và hạ gục đối thủ.

Lợi thế gã khổng lồ xứ Catalan là họ có học viện đào tạo các cầu thủ trẻ bài bản chuyên nghiệp. Các cầu thủ sẽ được và phải học cách vận hành lối chơi tiki taka từ rất sớm. Tiki taka vận hành với chiến thuật tấn công nhóm do vậy các cầu thủ phải học cách chiếm lĩnh không gian là di chuyển và phối hợp với nhau thành cặp, thành bộ ba hoặc bốn người.

Các nhóm tấn công phối hợp với nhau như đội hình tam giác hay mũi đinh ba, trong đó hai người án ngữ phía dưới và một người ở hàng trên bên phần sân đối phương khi trong trạng thái tấn công.

Khi ở bên phần sân nhà, đội hình sẽ đảo ngược lại với 1 người lùi xuống phía dưới và 2 người ở hàng trên đảm bảo phòng ngự chủ động. Trong tư thế bị kèm sẽ luôn có một cầu thủ sắm vai di chuyển để thu hút đối phương tạo khoảng trống cho đồng đội còn lại thoát ra.  

Khi vận hành lối chơi tiki taka, Barcelona và cả tuyển Tây Ban Nha luôn là đội kiểm soát bóng nhiều hơn đối thủ. Tỷ lệ kiểm soát bóng trung bình không bao giờ thấp hơn 60%. Sự liên kết đội hình và nhuần nhuyễn chiến thuật của những cá nhân xuất sắc đã tạo nên thương hiệu bóng đá đẳng cấp của đội bóng xứ Catalan và tuyển Tây Ban Nha.